Auteur Maximiliano Duran

Conte 1

appuyer sur le bouton pour écouter les voix

Comment c’était dans les temps anciens, les idoles et leur guerres dans le Pérou central

Contes provenant du Manuscrit de Huarochiri

Dans la colonne de gauche se trouve la version transcrite et standardisée selon le parler du quechua d’Ayacucho réalisé par Maximiliano Duran dans le cadre du séminaire SDL 5A05 Théorie linguistique et Diversité des langues. INALCO 2012. La colonne de droite contient la traduction en français de G. Taylor et l’encadré au pied de ces deux colonnes contient la version paléographique du Manuscrit.

quechua français
CAPITULO I

(1)Ancha ñaupa pachaqa, huk waka nisqan Yananamka Tutañamka sutiyuq karqan.

(2)Kai wakakunatam, qipanpi, huk wakataq, Wallallo Qarwincho sutiyuq atirqan.

(3)Ña atispas, kanan runata, iskaillata wachakunampaq kamarqan.

(4)Huktas kikin mikurqan, huktas, mayqentapas kuyasqanta kausachikurqan yayan maman.

(5)Chaimantas, chai pachaqa wañuspapas pichqa punchaollapitaq kausaripurqan.

(6)Hinaspa mikuininri, tarpusqanmanta pichqa punchaullapitaqsi poqorqan.

(7)Kai llaqtakunari tukui hinantin llaqtas yunkasapa karqan.

(8)Chaisi ancha achka runakuna huntaspas, ancha millaita kausarqa,

(9)chakranpaqpas qaqatapas, patatapas yanqa aspispa, allallaspa.

(10)Chai chakrakunas kanankamapas tukui hinantin qaqakunapi, uchuillapas hatunpas rikurin.

(11)Hinaspari, chai pacha pisqokunari ancha sumaqkamas karqan.

(12) Uritupas, qaqipas tukui qellusapa pukasapa.

(13)Chaikunas qipanpi, ña may pacham huk wakataq Pariaqaqaqa sutiyoq rikurimurqa.

(14)Chai pachas, hinantin rurasqanwan antiman qarqoy tukurqan.

(15)Chai atisqankunata, kai qipampim, Pariaqaqap paqarimusqantawan rimasun.

(16)Chaimantan kanan, huk wakataq Kuniraya sutiyuq karqan.

(17)Kaitam mana allichu yachanchik, Pariaqaqaqamantapas hichapas ñaupaqnin karqan qipanpas,

(18)ichaqa kai Kunirayap kasqanraqmi ñachka wiraqochap kasqanman tinkun.

(19)Porque kaitam runakuna ña muchaspapas “Kuniraya wiraqocha, runa kamaq, pacha kamaq, ima haykayuq kaqmi, qampam chakraiki, qampaq runaiki” nispa muchaq karqan.

(20)Ima hayka, sasa ruranata qallarispapas, paitaraqmi machukuna, kokanta pachaman wischuspa, “kaita yuyachiwai hamutachiway Kuniraya wiraqocha” nispa.

(21)Mana wiraqochataqa rikuspataq ancha ñaupa rimaq muchaq karqanku.

(22) Yallin astawanraq, kumpi kamayuqri, kumpinampaq, sasa kaptin muchaqkayaq karqan.

(23)Chairaikum, kaitaraq, ñaupaqninpi kausasqanta killqasun, chai hawam Pariaqamanta.

CHAPITRE 1

(1)Il y avait, dans les temps très anciens, des huacas l’un était connu sous le nom de Yanañamca [et] Tutañamca.

(2)Plus tard, ceux-ci furent vaincus par un autre huaca, Huallallo Carhuincho.

(3)Une fois vainqueur il ordonne aux hommes de ne procréer que deux enfants.

(4)Il en mangeait un; les parents élevaient l'autre, celui qu'ils préféraient.

(5)Lorsqu'à cette époque quelqu'un mourait, cinq jours plus tard il ressuscitait.

(6)De la même façon, les graines mûrissaient cinq jours seulement après avoir été plantées.

(7)ces populations et toutes les autres populations possédaient beaucoups des terres « yunka » [dans la fôret]

(8)alors en se reproduisant ils sont arrivés à une surpopulation exagérée,

(9) les hommes, qui menaient une existence très pénible, se replièrent

sur les hauteurs où, pour faire leurs champs, ils grattaient et creusaient inlassablement le rocher et [construisaient] des terrasses.

(10)ces champs, petits ou grands, aparaissent partout dans les ravins.

(11)A cette époque les oiseaux étaient tous très beaux,

(12)les perroquets et les caqui vivement colorés de jaune et de rouge.

(13)Plus tard, lorsqu'un autre huaca Pariacaca apparut,

(14)ces hommes furent chassés avec toutes leurs œuvres vers la région des Anti (la forêt)

(15)Nous parlerons ensuite de leurs luttes ainsi que de l'origine de Pariacaca.

(16)Or, il y avait un autre huaca nommé Cuniraya.

(17)Nous ne savons pas très bien s'il a vécu avant ou après Pariacaca,

(18)mais son existence a du coïncider avec celle de Huiracocha

(19)car, quand les hommes adoraient celui-ci, ils lui adressaient la prière suivante : "O Cuniraya Huiracocha, toi qui animes l'homme et le temps-espace, tu es le possesseur de tout; à toi sont les champs, à toi sont les hommes".

(20) Il y a longtemps, quand ils devaient entreprendre quoi que ce soit de difficile, c'est à lui d'abord que les hommes du passé rendaient un culte, en jetant leurs feuilles de coca sur le sol et, sans même voir Huiracocha lui disaient :

21 "Rappelle-moi cette tâche, rends-moi habile, ô Cuniraya Huiracocha".(21)Sans même le voir, on dit que bien avant ils l’adoraient

(22)plus encore, les fabricants de tissus fins surtout, quand ils devaient tisser quelque chose de difficile, l'adoraient et l'invoquaient.

(23)Pour ce motif, nous êcrirons d'abord sa vie et ensuite celle de Pariacaca.

Capítulo 1: (version paléographique)

como fue antiguamente, los ydolos y como guerreo entre ellos y como auia en aquel tienpo los naturales.

Ancha ñaupa Pachaca huc huaca mscan yananamca tutañamca sutioc carcan cay huacacunactan quepanpi huc huacatac huallallo caruìncho sutioc atircan ña atispas canan runacta yscayllata huachacunampac camarcan huctas quìquin micorcan huctas mayquentapas cuyascanta causachìcorcan yayan maman chaymantas chay pachaca huañuspapas pihcca punchaollapitac causarìmpurcan ynaspa micuyninri tarpuscanmanta pihcca punchaollapitacsi pocorcan cay llactacunari tucoy hinantin llactas yunca sapa carcan chaysi ancha achca runacuna huntaspas ancha mìllayta causarca chacranpacpas cacactapas patactapas yanca aspispa allallaspa chay chacracunas cananca mapas tucoy hinantin cacacunapi huchoyllapas atunpas ricurin hinaspari chay pacha pisco cunari ancha çumaccamas carcan huritupas caquipas tucoy quello sapa puca sapa chaycunaquepanpi ña may pacham huc hucatac pariacaca sutioc rìcurimurca chay pachas ynantin runascanhuan antiman carcoy tucorcan chay atiscancunacta quipampìm pariacacap pacarimuscantauan rimasun chaymantan canan huc huacatac cuniraya sutioc casca caytam mana allicho yachanchic pariacacamantapas hichapas ñaupacnin carcan o quipanpas ychaca cay cunirayap /f.64v/ cascanracmi ñahca viracochap cascamnan tincon porque caytam runacuna ña muchaspapas coniraya viracocha tuna camac pacha camac yma aycayuc canmi camparn chacraiqui campac runayqui ñispà muchac carcan yma ayca saça ruranacta callarispacpas paitaracmì- machocuna cocanta pachaman vìschuspa cayta yuyachìuai amutachiuay cuniraya viracocha ñispa mana viracuchactaca ricuspatac ancha ñaupa rimac muchac carcancu yallin astauanrac compi camayucri compinampac sasa captin muchac cayac carcan chayraycon caytarac ñaupacninpi causaçcanta quillcasson chay hauam Pariacacacta